DASHURIA MË E BUKUR - libër nga K. P. Traboini

 

🔴 NË MOSHËN QË KEMI

...sa i pëlqeka njeriut:
t'i flasin një fjalë të mirë,
t'i bëjnë dhuratë një varg,
po fundja dhe një gjethe vjeshte,
t'i tregojnë fluturimin e një pëllumbi,
t'i thonë se jetës se vet i dha një kuptim.

Në moshën që kemi sa i pëlqeka njeriut:
t'i vijë një çupëlinë - buzëkuqe
e një kokërr mollë t’i japë me një puthje,
t'ia heqë nga supet një thinjë
rrëzuar prej tundimeve të kohës
që e shtyjnë anijen e fatit larg
për t'iu bërë Atdhe një tokë në fund të botës.

Në moshën që kemi sa i pëlqeka njeriut:
ta shikojnë në sy me mallëngjimin e asaj
çfarë dikur ka qenë e kurrë më
nuk mund në jetë të kthehet paskëtaj.

Në moshën që kemi
na përlotën sytë tek shohim
mirënjohje njerëzore e perëndimin e diellit.

© Kolec P. Traboini
Lirika dhe Etyde, Boston 2007

 

Zero pas njëshit - nga K. P. Traboini

 

🔴 ZERO PAS NJËSHIT
- Bankierin e vranë para Bankës së vet.-

Sot do të shkruaj për njëshin, 

për njëshin që pas vetes kishte shumë zero, 

- kuptohet të tillë njerëz quhen milionerë.

Kushdo që kalon pranë tyre ndjehet i vogël, 

ndjehet një njësh pa zero pas, 

i humbur në botën e pafundme të shifrave 

që s’duan të dinë për mendjet e ndritura 

- as për talente jashtë tabelës së shumëzimit.

Ne të gjithë e filluam nga njëshi, 

ai si ne po ashtu, ishim në një burg popujsh e racash 

dhe nr. matrikullit për të gjithë ishte një 

- por jeta paskësh qenë 

më e thjeshtë nëse gjendesh numër i vogël.

Kur portat e ferrit u hapën, 

i madh ishte zemërimi i shtypjes, 

e marramendshme ishte ikja prej trojesh, 

- por kishim përpara një mal pamundësish.

Ca fatlumë u ngjitën, ca u vranë, 

të tjerët mbetën aty ku ishin 

në kthinat e vjetra,
në shtëpitë me suva të rënë e lagështirë 

e me pak liri më tepër 

- por aspak mundësi më shumë.

Ai vazhdoi të ngjitej, sa më lart 

aq më shumë zero pas njëshit,  

shifrat tregonin marramendshëm 

 shkëlqimin verbues të ambicies së madhe 

- por dhe zilia që gërryen shkëmbin diku priste.

Sepse dihet, sa më lart të ngjitesh
aq më shumë i shkon rrezikut për skaj,
 e për milionat, zerot pas njëshit, 

- të japin gjysmën e lekut e të nisin në botën tjetër.

O Zot sa transaksion i lemerishëm,
të rrëzuan në rrugë me gjashtë plumba,
t’i numëruan një e nga një si para të thata 

pa lënë kohë ndërmjet t’u ktheje faturën 

-kuponi tatimor nuk vlen për botën tjetër.

Aty ishin policët, kalimtarët aty motori 

me kapuçonët e zinj, skafandrat edhe ata 

me ambicien kryeneçe që duke të vrarë ty 

t’i shtonin njëshit të tyre zero të pafundme, 

- sepse pagesa për vrasjen tënde ishte e majme.

Ti ike, të përcollën hipokritët, 

ata që të shiteshin si miq e u pastroje paratë 

të lanë vetëm, por dheun ta hodhën përsipër rëndë-rëndë,

- duke mbuluar transaksionet e tua në heshtje.

Ti dije aq shumë sa veç varri jepte garanci 

që ti më s’do të flisje, ndaj 

ta blen vdekjen me çmim më të lartë, 

kësisoj edhe në vdekje të nderuan 

duke respektuar ligjet e Mafies, 

- vrasësit e tu kurrë të mos gjenden 

se ikin në mes të ditës në drejtim të paditur.

Sa lule hodhën mbi varrin tënd, 

sa pikëllime të shtirura u gjendën, 

sa gra ledhatare i nxinë sytë me lot, 

sa burra të politikës medituan, 

- i kishte të gjitha e tani nuk ka asgjë.

Tani je një asgjë, edhe njëshin ta morën,
zerot nga pas ranë si të mos ishin, 

veç krimbat t’u gjenden si milionat, 

erdhën edhe ata të merrnin 

çfarë mbetet si trup kur shpirti ka ikur, 

- edhe ai në drejtim të paditur.

Tanimë banka punon pa ty, 

bankierë shtojnë masat e sigurisë që babëzinë 

ta mbrojnë nga krimi që shfaqet 

me skafandra e motor Suzuki,

- kësisoj dhe ata, qetësisht, 

të shtojnë zerot pas njëshit të vet.

©️ Kolec P. Traboini

Nga libri "ODEON - për gjëra që ngjasin"
Pantheon Books Edition 2016.

Edhe poetët ikin...K. P. Traboini

 🟢 EDHE POETËT IKIN

Edhe poetët ikin, vëlla Poet, ikin 

as mosha, as vitet, as udha, as shtegu 

as vetmia, as vuajtja, as burgu, as pragu 

as miqtë e as shokët nga udha nuk të kthejnë.

Veç në qiellin e Krishtlindjeve të shohim të tretesh 

si çdo yll që pikon, vëlla poet, që pikon 

në qiellin e ngrirë ku zogjtë në heshtje 

ravizojnë një çerdhe shprese prej akulli.

 

Ravijëzojnë një trëndafil në formë zemre,                      

ravizojnë portretin tënd me krrela Esenini 

e jakën e ngritur të palltos së vjetër  

ku strukeshin mendimet 

e duart ndër xhepat e shqyer që mardhnin 

si dikur në robëri edhe në liri, të varfër. 

 

Mbi qiellin e varrit tënd fluturojnë zogjtë, 

në borë, në shi e në diell janë atje, 

cicërrimat të thërrasin po ti s'mund të ngrihesh 

edhe kur miqtë të thonë "Eja të pimë një kafe!" 

si dikur edhe tani, mbledh supet e s'ndihesh! 

 

© Kolec P. Traboini

Boston, dhjetor 2006

Poezinë nuk mund ta mësosh si të jetë - nga K. P. Traboini

POEZINË NUK MUND TA MËSOJMË SI TË JETË

                   - Nuk ka Laureat as Profesor ti japë mësime -

 

Nga K. P. Traboini

 

          Njerëzit shkruajnë në mënyra të ndryshme, kanë përvoja të ndryshme, vijnë nga mjedise të ndryshme dhe është e natyrshme që të sjellin mendimet e perjetimet e veta të cilat për nga shkalla e intensitetit emocional, apo dhe mendimit filosofik duhet te jenë të pangjasheme. Edhe sikur gjithçka të ketë arritur në prefeksion, përseri ka një shkallë tjetër, një barrierë nëse mund ta themi nëpër të cilën duhet të kalojë e kjo është pelqimi i lexuesit. Por edhe ky nuk është gjithçka sepse edhe lexuesit kanë parapelqime të ndryshme, shije të ndryshme e nivele kulturore të ndryshme. 

        Është e kuptueshme që një tip rapsodik të parapelqejë poezitë me metrike klasike ku respektohen të gjitha rregullat në mënyre strikte. E drejtë e tij. Por një tjetër që ka lexuar shumë nga poezia e përboteshme, që i di zhvillimet poetike dhe përpjekjet e mëdha për ta nxjerrë poezinë nga kornizat strikte, ai është e natyrshme të pelqejë vargun e lirë që nuk ka asnjë kushtëzim. Por pavaresisht teknikes së përdorur poezia ka sekretet e veta të mbuluara brenda fjalëve, ka magjine e vet të cilën është e vështirë ta spjegosh, ajo lind si nënshtresë, lind jashte logjikës së rreptë, ështe si era që fryn e ne e ndiejme por nuk e shohim, pra çasti i krijimit ka prekur subkoshiencën.

     Jo më kot Platoni thoshte "Poezia është e folura përçartë e perëndive!"
Dhe, duhet pranuar, të shkruarit do kulturë e dije, e njëjta gjë kërkohet edhe nga lexuesi. Një njeri që pi qumësh tërë jetën vështirë të kuptojë e të vlerësoje shijen e verës. 

      Dhe autorët të kenë parasysh kur kerkojne të vetlartësohen e vetlavdërohen me krijimet e veta se, nuk matet gjatësia e njeriut me hijen e mëngjesit, se kur dielli ngrihet në zenit njeriu nuk ka më hije.
Kjo që shkrova më sipër, nuk është shkrim apo analize por një koment i shkurtër, le ta quajmë ese, në të cilin shpreh mendimin tim e askush nuk ka pse shqetësohet.Unë këtu nuk them si të shkruhet por shpreh mendimin tim e përvojen time në shkrim. E kam thënë e vazhdoj ta them, shkruaj siç më pelqen dhe nuk e kam as kohën e as moshën të bëj ushtrime metrike siç më sugjerojnë vargmatësit. Ka ikur treni larg të nderuar. Fakti që dikush mi kërkon poezisë këtë e atë do të thotë se kanë mbetur pre e shkollarizmit. Po more miq, ju po thoni që manushaqja duhet të dalë kështu e ashtu, të ketë këtë ngjyrë e të ketë këtë erë. Por kur ajo ti ketë ato që doni ju atëherë ajo nuk është manushaqja e papërsëritshme e pranverës, por sajesa juaj me aromë të stisur.       

     Thoni se duhet të ketë patjetër poezia figurë....po kjo është recetë, e me receta merren vetëm ilaçet e mjekut. Po jo poezia. Ka poezi që nuk kanë nevojë për asnjë figurë...por ka edhe poezi që mund të ngrihet mbi bazën e figuracionit. Vargu i lirë është një evolucion i madh, i cili është çliruar nga çdo gjë që e kushtëzon shprehjen e mendimit e të ndenjës. Jam në një mendje që poezia i ka të vetat ato elemente që përmendni, por nuk ka ligje në këto punë.       

        Nuk ka rregulla strikte. Ndryshe prej të gjitha arteve të tjera poezia ka fituar lirinë që të jetë ajo që deshëron vetë të jetë e jo ajo që i kërkohet të jete. Por ndërkohë unë e kuptoj dhe e respektoj edhe metriken, edhe vetë i perdor jo pak herë vargun popullor, poezinë tradicionale, folkun pra, por kjo nuk e dominon poezine time.
Parapelqej të shkruaj çastin, atë që më ngacmon e kërkon të dalë prej meje ashtu siç ajo do të dalë pa e imponuar. Quajeni po deshët prozë poetike apo poezi prozaike, mua as që më shqetëson. Ku pyet toka se ti nuk do që të dale bari në livadh. Ajo do ta nxjerrë fijen e barit sa ta ngrohin pak rrezet e diellit.        

        Edhe njeriu është tokë, por dikush tokë e mirë e pjellore e dikush tjetër tokë djerr, e dikush tjeter gurishte e zallishte, tokë shterpë, që unë i quaj shtërpuca. Këta janë vazhduesit e denjë që falen në tempullin e Hasan Zyko Kamberit. Edhe ata në të drejtën e tyre. Kane zgjedhur perëndinë që adhurojnë.

 

AUTOGRAF nga Lindita Agolli mbi librin "Itaka grua" të K. P. Traboini

AUTOGRAF nga Lindita Agolli
Mbi librin “Itaka grua” 2008, autor K. P.Traboini
Autorit tri fjalë / Mendimit tri kohë  / Përjetimit tri përmasa

Të lexosh një libër, do të thotë të prezantohesh me një autor. Të lexosh një të dytë prej tij, do të thotë të kuptosh të parin. Të lexosh të tretin, do të thotë ta pëlqesh atë si autor. Të kërkosh më pas që të lexosh çdo libër të një autori, do të thotë se e njeh veprën e tij.
Këtë që sapo thashë, nuk e kam lexuar askund. E thashë në këtë formë vetëm pasi ndjeva, kuptova dhe njoha gjithë krijimtarinë e K. Traboinit.
Janë me dhjetra libra, në arsenalin e të cilëve renditen vlera artistike, historike, etiko-estetike; vlera të kuptimit esencial të jetës në proces; vlera të komunikimit njerëzor të ngritur në art si vlera më e spikatur sociale.
Por është e pamundur të mos e gjesh lirikën dhe poezinë edhe në librat e tjerë, ku proza duket të jetë vendosur në një pentagram dhe jo në një faqe të zakonshme libri.
“Itaka Grua” më erdhisi dhurata më e bukur që mund t’i bëhet një njeriu të dashuruar pas librit. Por unë jam një grua dhe, si e tillë, kam në duar një dhuratë më shumë: librin dhe vetveten. Mënyra se si depërton tek unë fjala poetike që më vjen nëpërmjet Itakës Grua, është e vetmja gjë që më shkujdes nga vëmendjet për të bërë vlerësime. Tendenca për të thënë diçka që vetëm se stoliset me pendët e vlerësimit, s’është gjë tjetër veçse përpjekje e pashpresë për të thënë atë që në mënyrën më të përvetëshme e thotë poezia autentike dhe mua, do të duhet të hyj brenda asaj bote, porta e së cilës hapet nëpërmjet vargut.

TITULLI DHE PËRKATËSIA

Shfletoj dhe gjej në një prej faqeve poezinë që i përket titullit. E thjeshtë, si një këngë me ritëm deri diku folklorik, më duket se thotë shumë pak për atë Itakë Grua që qëndron në bashin e poezive. Atëherë bëj diçka të pazakontë. U vendos si titull “Itaka Grua” shumë prej poezive; si “Lirika në detin e sirenave”, “I dashuruar me një karficë”, “Zhvishu”, “Si Zorbë”, “Ego poetike”, “Pengjet e mia”, “Kuti i vlerave”, “Hajku i vdekjes”, etj. Bëjeni dhe ju. A nuk duket se është titulli që ka copëza shpirti nga cilido varg, nga cilado poezi?!
Duket si lojë fjalësh, por nuk është. Emri-Grua dhe Itaka-metafore, ose anasjelltas, rrinë aq bukur në njëra tjetrën, në një harmoni të papërsëritshme. Ato zhvendosen herë njëra dhe herë tjetra në krye të fjalës dhe ma lëvizin mendimin, ma trondisin shpirtin sikur të jem e pranishme njëkohësisht në dy botë.
Midis tokës dhe detit, midis pritjes dhe kthimit, midis harresës dhe mallit, midis vuajtjes dhe arritjes, midis dëshirës dhe pamundësisë, bëhem Grua Itakë që prej zanafillës, e vetëdijshme për çfarë më parë nuk dija nga vetja.
Më vinë ndërmend legjendat, copëz prej të cilave jam, copëz prej të cilave bëhem. Nuk di në jam Itaka apo Gruaja. Njëra prej të dyjave ecën përbri meje, por nuk shihemi. Jemi brenda njëra tjetrës, por nuk njihemi. Jemi kuptimi i tjetrës, por nuk e dimë.
Vjen Poeti të na e thotë!
Mishëruar në njëra tjetrën si një e vetme, transformohemi fuqishëm në tre elementë jetësorë të domosdoshëm, në tre dimensione gjigande të pamatshme, në tri vlera të pushtetshme pa kufi. 

MËMËDHEU I MISHËRUAR

Shihem në pasqyrë dhe harroj fytyrën. Belbëzoj ca vargje homerike me pamjen e portave të Itakës:
“Këndomë, o Zanë, të urtin burrë që u end
Për sa vjet poshtë e lart pa plang, pa shtëpi
Si shtroi përdhe të shenjtat ledhe t’ Trojës
……………
Shumë vojti zemra e tij në det me dallge.......etj, etj...”
(Homeri “Odiseja” Kënga e I, 1976)

Pastaj nis rrugëtimin në vargjet e Poetit:
“Më mirë një kthim ala Zorbë në vatrën e vjetër
Ani pse i trishtuar prej varfërisë e mjerimit
Do ta ndjesh veten më mirë se kudo tjetër.”

Pasqyra para së cilës qëndroj, shumëfishohet dhe më tregon pjesëza të qënies.
Pjesëza ishullore ku kemi lindur, Tokë ku dëshiron
“të rrosh në një gjeth, të rrosh në një cicërimë
në një fllad të mëmëdheut të rrosh
edhe pas vdekjes ”.

Të rrosh atje ku pengjet e kthimit janë një jetë e tërë me dhimbje, ku rrugët
“kanë e s’kanë kthim” për të gjithë ata që ikin me plagën e ndarjes.


ARTI I MISHËRUAR

Nuk bën më punë pasqyra. Nuk ka nevojë për sy tek ndihesh Fjalë e Varg.
Poeti rrëmben gjithçka nga një Grua dhe e shndërron fytyrën e saj në To…
Poezia dhe Ese-ja ngrihen përmbi Itakën Grua dhe zaptojnë përmasat shpirtërore
deri në vetmohim.
“Në ereksion për njërën – orgazëm për tjetrën
pa ditur kurrë ku fle dashuria…” poeti jep peng kohën e Gruas!
Kohë të cilën “pas udhëtimesh në vise të largëta” ia kthen përsëri Asaj, por kësaj here të transformuar në Ar... si “e vetmja mirësi që mund t’u bëj grave të atdheut tim dhe grave të gjithë botës thesarin që ma falën sërish t’ua kthej…”
E pamundur për t’u thënë në këtë formë e në këto përmasa me logjikën e mendjes më të ndritur!
E pamundur për t’u shprehur plotësisht pa lënë asnjë të çarë sikur të përdoreshin për matje dhe shpikjet më të fundit të shkencës!
E pamundur për të bashkuar dhe përjashtuar njëkohësisht tre dimensione që s’janë njëra tjetra, por gjenden në njëra tjetrën - Ese’ ja, Poezia, Gruaja.

GRUAJA ITAKË E MISHËRUAR

Hyj brenda saj dhe gjej Pritjen e gjatë të Gruas dhe Udhëtimin e mundimshëm të një Burri. Ai, më merr për dore me kujdesin se mos më thyejë. Më tregon çfarë jam e çfarë s’jam për një burrë, më tregon fokusin e syve të mia. Ja galeritë e mia të padukshme, më thotë, hyrë dhe gjej në to sekretin e ngjizjes me jetën…sekretin e ekzistencës së dy shpirtrave në një. E, nëse shpirti njerëzor do të përfytyrohej si një shpend që shpalos krahët lart në qiell, do të shihnim se në të janë të mishëruara të dyja gjinitë njëkohësisht. Do të shihnim se ekzistenca nuk është tjetër veçse bashkimi i dy gjinive në shpirtin e përbashkët njerëzor.
Dy personazhe në një, që më çojnë larg në imagjinatë dhe krejt instinktivisht, nëpërmjet një zinxhiri të padukshëm e abstrakt, më sjellin mendimin se Poeti nuk është thjesht ai “ngacmuesi”. Është shumë më shumë se kaq. Në njëfarë mënyrë është vetë Ai që shfaqet në përmasa të tjera, ende të panjohura për botën e Gruas; përmasa që kanë të bëjnë me një marrëdhënie të pa konsumuar kurrë në gjithë kuptimet e saj, e cila ngacmon fantazinë dhe në çast krijon imazh të ndryshëm nga e deritanishmja për Intimitetin. Në këtë aspekt, poezia tek unë transmetohet ashtu siç është ndjerë, siç ka ardhur në muzën e poetit. Unë e pranoj atë në atë forme që natyra ime e brendshme e pranon.
Dhe ne… unë, ti… teksa Poeti trajton Gruan dhe natyrën e saj, a mundemi ta shmangim dot të menduarit rreth Tij?!
E mëpastaj, deduktoj se ndoshta as Ai vetë nuk ia ka njohur vetes tipare të cilat shpalosen nëpërmjet vargjeve, për shkak të një lloj marrëdhënieje të veçantë me Femëroren.
Ka shaluar Fjalën Poetike dhe i afrohet aq shumë gardhit të imagjinatës femërore.
Ka përqafuar Ndjenjën dhe i afrohet aq shumë njerëzores.
Ka shpalosur Shpirtin dhe e ka kthyer në vlerë.
E paskëtaj, si të mos besosh se Poeti dhe Itaka Grua ia arritën të takohen në këtë libër?!

1 Nëntor 2008
Botuar në gazetën "Ndryshe"