MARK
GURAKUQI
2
nëntor 1922- 16 shtator 1970
“Gjithmonë
më josh fluturimi!”
Një brez poetësh shqiptarë të së kaluarës tashmë në shekullin e ri thuajse
janë harruar krejt. Kështu ka ndodh e do të ndodh gjithherë vartësisht nga jeta moderne që është
aq e vrullshme sa nuk të le kohë për meditim e qëmtim ndër kohë të perënduara të diktaturës a më përtej. Por njerëzit kanë jetuar e kanë dashuruar gjithherë. Edhe në kushtet më të vështira sepse dashuria është mbijetesë dhe triumf. Na vjen në mendje një poezi e Pol Eluarit "Shtetrrethimi" që e prek atë temë të përballimit të diktatit e dhunës aq mrekullisht. Është në nderin e atyre që kanë pasion të jetës letërsinë që
të bëjnë kujtesën historike të autorëve që nuk janë më ndër të gjallët. Edhe ky
cikël që përcjellim është në kuadër të ribotimit të plotësuar të antologjisë
“Kujto Poetin”( Kolec Traboini, Iliriana Sulkuqi, Pantheon Books 2011). Aq më tepër
bëhen të nevojshme këto përcjellje poetike
në kohën tonë, se disa prej tyre nuk qenë vetëm poetë, si në rastin e Mark
Gurakuqit, por edhe mësues të pasionuar të letërsisë dhe hartues të shumë
shkrimeve mbi letërsinë shqipe të traditës.
Mark Gurakuqi
mbasi kreu shkollën Normale të Elbasanit shkoi për studime në Firence të
Italisë. Me pushtimin e Shqipërisë
nga fashistët ai i ndërpreu mësimet dhe u kthye në atdhe si shumë studentë të
tjerë shqiptarë. Pas mbarimin e Luftës së Dytë Botërore i vazhdoi studimet e
larta për letërsi në Bullgari. Me përfundimin e tyre u caktua mësues në
Gjimnazin e Tiranës, ndërsa në vitin 1957 u emërua pedagog i letërsisë shqipe në Universitet. Ndërroi jetë papritur në
Tiranë në moshën 47 vjeçare më 16 shtator 1970. Vëllimin e parë poetik e botoi në vitin 1951 “Këngë për
jetën”, për të vazhduar me “Pranverë” 1955, “Këngë për dashurinë” 1957, “Në
udhët e jetës” 1960, dhe “Në gjurmët e
viteve” 1964. Poezitë këtij cikli i sjellim sipas origjinalit në gegnisht, siç
janë në botimin “Mark Gurakuqi - Vepra letrare 1”.
Kritiku Adriatik Kallulli për Mark Gurakuqin ka shkruar:
“Pedagog i talentuar i letersisë shqipe, studiues dhe poet, një nga penat më aktive në shtypin letrar në vitet 50 –
60 ”
Kolec
P. Traboini
5
shtator 2017
_____________
 |
Tre vëllezërit Gurakuqi, Luigji regjisor në TKOB,
Marku shkrimtar e pedagog dhe Zefi gazetar.
Nga arkiva familjare Nikolin Gurakuqi.
|
 |
| Zef Gurakuqi, Mark Gurakuqi dhe Bedri Dedja, shtator 1961 |
MARK
GURAKUQI
PAVDEKËSI
Vitet kalojnë shpesh pa lanë
gjurmë,
E vjen një ditë që njeriu bie
Si gjethi n’ vjeshtë, kputet
ai, pa zhurmë,
E n’një çast shuhen andrrat
lumtunie.
Kjo ndodh prej mija vjetësh e
do ndodhë,
E këtë rrugë do ta bajm’ të
tanë,
Njanin ma parë jeta do ta
lodhë,
Tjetrin ma vonë, udhë tjetër s’kanë.
Por çastn’ e mbram’ jo t’gjith’
njësoj e presin;
vdekja për t’gjithë s’asht
njëlloj e lehtë:
ka njerz që mbyllin syt’ para
se t’vdesin
e tjerë që jetojn’ mbasi kan’
vdekë!
JO, MOS E FSHIH SI PERLË DASHUNINË
Ti lene te ndriçoj’në drit’ të
diellit,
Atë që n’qieje ban me u ngjit’
njerinë
Dhe flatra zogjve u jep te
fluturojnë.
Jo, mos e fshih si perlë
dashuninë,
Ti yemrën mos e mbzll si një
kuti,
Lene te dehet me pafundësinë,
Valët e jetës lene ta
pushtojnë!
Jo, mos e fshih si perlë
dashuninë!
FLETORET
E ZVERDHAME
Oh,
kto fletore t’mia të zverdhame!
Sa
vite e pluhun përmbi to randojnë!
Po
der të vijë çasti im i mbramë
Për
mue relike t’ shenjta do qëndrojnë.
Aty
prap ndiej çdo rrahje t’ zemrës sime,
stampue
aty jan’ gjurmët lan’ nga vitet,
aty
më buzëqeshin andërrimet
dhe
afshi i një jete që s’ venitet.
Aty
asht gdhend’ çdo hap i imi në jetë,
çdo
trill a udhëkryq apo ngurrim,
një
faqe me qortim sikur më flet
e
tjetra sikur m’ ndjell për fluturim!
NË
GJURMËT E FËMINISË...
...E
ditët shkasin kshtu pa u kujtue
e
vitet lanë gjurmë n’ ftyrat tona...
Ndër
fusha ma nuk shkojmë me vrapue
as
dhe kodrinash me lëshue balona.
N’
rrugica pa krye ma s’ lozim “kukë”,
pemët e fqiut ma nuk i trazojmë,
pemët e fqiut ma nuk i trazojmë,
beteja
legjendare s’ bajm’ në rrugë,
me
shpata druni në betej’ s’ vrapojmë...
Kjo
burrave të pjekun s’ u ka hije,
veçse
sa herë udhëve kalojmë
do
donim të baritnim mbas fëmijëve
e
rishtas me ta lodrat ti fillojnë!
LIMAN
E DET N’ FURTUNË JE PËR MUE
Ti
m’ pyet në t’ kam për zemër!...Fort të due:
jo
veç për dehje t’netëve pa gjumë,
jo
veç për gazin, që më ke dhurue,
por
dhe për shqetësimet valëshumë;
liman
e det n’ furtunë je për mue…
KANGË
Agim.
Në qiell u shue i fundmi hy.
Rrjedh
drita e kthjellët porsi uj’ burimi.
Zgjohet
natyra krejt gazmend. Për ty
m’
bahet n’ kët çast më flet gjith’ rruzullimi.
PRANVERË
NË TIRANË
Trokitje
pranverore në Tiranë.
S’ka
yj e hanë -
vetëm
shi ciklon,
por
udhën
nëpër
bulevard të gjanë
ma
ndrisin sonte
llambat me neon.
Si
një pasqyrë e madhe
e pamatë,
nga
shiu që ra tash udha po shkëlqen,
unë
eci nëpër natë
dhe
ndjej pranverën
joshëse
si
vjen!
ZJARR
Dimni
erdh e toka ngriu,
kudo
akull e acar,
por
s’më than dot mue veriu
se
ti zemrën më ndez zjarr.
SHTEGTARË...
Ne
erdhëm si shtegtarë të etuem
dy
udhëve të ndryshme dhe u gjetëm,
si
ujnat e dy gurrave u bashkuem
edhe
në një u tretëm.
Ne
u takuem me u nda në prag të vjeshtës.
Pa
lot. Pa psherëtima. Pa rënkime.
Më
the ti “lamtumirë” e buzëqeshe:
Mir’se
të vijn’thëllimet!
POETËT
Jo,
s’jan’ poetët porsi djem të qetë
që
vargjet si n’ gjergjef i qëndisin;
nuk
jan’ si engjëj paqësor’ me fletë,
që
kantilena njerëzve u nanurisin.
Poetët
jan’ si shenat e zemruem,
si
ato mbi armik lëshohen me buçim,
jan’
si ushtarë për betej’ rreshtuem,
si
tehe shpatash t’ etshme për shpagim.
Dhe
n’ se din’ t’ kapin tingujt ma mahnitës
e
t’ përmallohen n’ një agim me vesë,
nse
himne din’t’i thurin dritës,
për
jetën e për dritën din’ dhe t’ vdesin.
____________ ☸ ____________
TRABOINI STUDIO CHANNEL YOU TUBE
